Ġieli l-lofts tal-ħamiem jittellgħu fuq il-bjut (ġieli anki ta’ blokki ta’ appartamenti) b’mod li jkerrhu l-ambjent. Fost oħrajn stħarriġna kemm huma permessi dawn il-lofts u kemm suppost li dak li jkun iżomm ħamiem fihom.
Sibna li hemm fehma differenti bejn il-verżjoni uffiċjali tal-Awtorità tal-Ippjanar u r-rappreżentant tad-dilettanti tal-ħamiem meta mistoqsija dwar x’jirregola l-gallinari tal-ħamiem, magħrufa wkoll bħala pigeon loft.
Filwaqt li l-kelliem tal-Awtorità jispjega kif tiddeċiedi l-istess entità, il-President tal-Federazzjoni tal-Ħamiem tat-Tiġrija jgħid mod ieħor u saħansitra jargumenta li l-Federazzjoni daqs tazza ilma tispiċċa l-Qorti mal-Awtorità tal-Ippjanar.
“Il-MEPA m’għandha x’taqsam xejn mal-pigeon racing. Il-MEPA tirregola strutturi. Mela jekk jien, fid-dar tiegħi għandi struttura illegali, tista’ tkellimni, iżda fil-MEPA m’hemm l-ebda policy li tirregola pigeon loft. Jiġifieri xi darba, mal-MEPA se nispiċċaw il-Qorti, għax m’hemm l-ebda policy,” jgħid Farrugia.
Peter Gingell, Maniġer tal-Komunikazzjoni fl-Awtorità tal-Ippjanar jargumenta li bħal kull żvilupp ieħor, kull applikazzjoni għal pigeon loft tiġi suġġetta għall-proċess ta’ evalwazzjoni li jinkludi konsultazzjoni mal-pubbliku kif ukoll ma’ entitajiet esterni, u tigi deċiża fil-pubbliku skont kif titlob il-liġi.
“Bħala parti mill-proċess jiġi kkonsultat id-Dipartiment tas-Saħħa Pubblika, li fost oħrajn jirrakkomanda li ma jinġabarx ħmieġ fil-post u fit-triq, ma jkunx hemm inkonvenjent lill-ġirien, u li l-permess ma jingħatax jekk ikun hemm evidenza medika li jista’ jaffettwa s-saħħa ta’ xi ġirien,” qal Gingell.
Gingell spjega li jiġi kkonsultat ukoll id-Dipartiment għar-Regolazzjoni Veterinarja u Saħħa tal-Pjanti li jispeċifika d-daqs u l-kundizzjonijiet taż-żamma tal-lofts, il-bżonn ta’ reġistrazzjoni u tilqim tal-ħamiem, kif ukoll il-bżonn ta’ no objection mill-Kunsill Lokali.
Scerri jitkellem ċar kif jaħsibha fuq kwistjoni bħal l-mard: “L-ebda Gvern għadu ma għamel policy. Issa meta tara l-liġijiet tal-pajjiżi barranin kollha – li jinteressahom hu li m’intix tikkawża ħmieġ lil ta’ ħdejk. Aħna għandna wkoll rapporti minn esperti barranin, li jiċċertifikaw li mhux minnu li l-ħamiem jikkawża l-ażma u l-felul,” jgħid Scerri. Itenni li l-membri tal-Federazzjoni jżommu ma’ regoli stretti.
“Jekk xi ħadd ikun irid, jista’ jċempel lill-Federazzjoni, jagħtina l-indirizz ta’ dak li jkun u mid-database tagħna nkunu nafu jekk hux membru tagħna jew le. Jekk jinstab li hu membru tagħna u mhux qed jimxi mar-regolamenti tal-Federazzjoni, żgur li mhux se jsib appoġġ minna. Il-membri tagħna huma infurmati u jafu kif iridu jżommu l-ħamiem għax wara kollox dan hu l-pedament tas-suċċess tagħhom,” qal Scerri.
Peter Gingell tenna li rigward il-policies tal-Ippjanar, il-pigeon lofts mhumiex ġeneralment ikkunsidrati bħala żvilupp kompatibbli f’żoni residenzjali, u dan joħroġ mill-ispirtu tal-iSPED biex jiġu protetti ż-żoni urbani. Id-deċiżjoni jekk joħroġx permess jew le, tiddepenedi kemm mill-pjani u l-policies li jkunu japplikaw fiż-żmien li fih ittieħdet id-deċiżjoni, kif ukoll minn kunsiderazzjonijiet oħra bħall-impenn li jkun hemm fl-inħawi, estetika, kummenti tal-pubbliku, u rakkomandazzjonijiet mill-entitajiet li jkunu ġew ikkonsultati.
“Kull deċiżjoni tkun ikkomunikata lill-individwi u l-entitajiet li jkunu pparteċipaw fil-proċess, u tiġi ppubblikata fil-Gazzetta tal-Gvern. Kull deċiżjoni hi appellabbli quddiem it-Tribunal tal-Appell. Fuq l-aspett ta’ infurzar, l-Awtorità hija responsabbli jekk hemm xi bdil ta’ użu illegali jew żvilupp ġdid. L-inkonvenjenza hija ħaġa li taqa’ taħt ir-responsabbiltà tal-pulizija. Jekk hemm kwistjoni ta’ saħħa pubblika, hemm jidħol id-Direttorat tas-Saħħa Ambjentali,” qal Gingell.
Il-ħamiem mhux kollu l-istess
Charles Scerri, President tal-Federazzjoni tal-Ħamiem tat-Tiġrija, argumenta li sfortunatament, ħafna nies, jassoċjaw kull ħamiema ma’ dawk li jaraw fil-pjazez; ħamiem marid, li jimrad għax m’għandux in-nutriment li suppost ikollu.
“Il-ħamiem tal-ġiri mhux dak it-tip ta’ ħamiem. Jekk tidħol f’kull sit elettronika tinduna bid-differenza viżiva, u dak ma jiġix b’xejn. L-ewwel nett ir-razza tiegħu hi ġenetikament differenti u t-tieni hemm in-nutrimenti li jingħata biex itellaq kif ukoll mediċini magħmula apposta għall-ħamiem,” qal Scerri.
Tenna li l-ħamiem tat-tlielaq huma bħall-atleti umani. “Min itellaq fil-qosor u min itellaq fit-tul. Għalhekk, kull dilettant li jrabbi l-ħamiem tal-ġiri, jagħti lill-ħamiem tiegħu ikel tal-aqwa kwalità, li ġej mill-Belġju u mill-Olanda. Dawn iż-żewġ pajjiżi huma industriji ta’ dan l-isport u jipproduċu ġwież u mediċini għall-ħamiem tal-ġiri,” spjega Scerri. Fisser kif hemm differenza kbira oħra bejn il-ħamiem tal-ġiri u dak selvaġġ. Il-ħamiem selvaġġ jgħix għall-elementi, waqt li dak tal-ġiri jgħix fil-loft fejn ikun protett mill-elementi. Dan il-ħamiem jinħareġ biss għal nofs siegħa jew tliet kwarti kuljum, biex iwettaq it-taħriġ tiegħu. Kif jinżel mit-titjir, jerġa’ jidħol fil-loft u jħammeġ fil-post tiegħu. Hu importanti li jidħol mill-ewwel hekk kif jinżel għax dan ifisser li ma jintilifx ħin waqt it-tiġrija, li jista’ jwassal għal telf ta’ pożizzjonijiet fir-riżultat.
“Ħaġa oħra totalment differenti hi l-iġjene. Sid il-ħamiem irid inaddfilhom kuljum, inkella jista’ jkollu mard fil-ħamiem li jwasslu biex il-ħamiem ma jkunx f’kundizzjoni li jtellaq. Apparti minn dan, il-ħamiem tal-ġiri jingħataw vaċċini għal kontra l-pox, paramixo u s-salmonella. Mingħajrhom, il-veterinarju ma jkunx jista’ jiċċertifikahom għat-tlielaq. Kull ħamiema hi reġistrata mal-Federazzjoni u għalhekk abbinata ma’ sid. Dawk il-membri li ma jipproduċux lill-Federazzjoni kopji taċ-ċertifikati tat-tilqim, ma jkunux jisgħu jidħlu għat-tlielaq. Jiġifieri l-istandards li hemm fil-logħba tal-ħamiem huma għoljin immens,” żied Scerri.
Il-President tal-Federeazzjon ħadna lura għal żmien l-Ingliżi. Qal li hawn Malta ilna nrabbu l-ħamiem minn dak iż-żmien għax kienu huma li ntroduċewh. Minn dakinhar saru passi kbar ’il quddiem.
“Fl-2016 ipparteċipajna għall-ewwel darba fil-World Championships, li saru f’Nevèl il-Belġju. Spiċċajna l-ħames mid-dinja kollha. Fi Frar se nibagħtu grupp ieħor ta’ ħamiem jirrappreżenta lil Malta biex imbagħad f’Lulju jtellaq f’Mira l-Portugall, f’tellieqa tal-kampjonat tad-dinja, u qed nisperaw għal riżultati aħjar. S’issa fil-klassifika mondjali ninsabu mal-ewwel sitt nazzjonijiet,” qal Scerri dwar dan id-delizzju li jrid ħafna paċenzja.
Kull sena f’Malta jkunu reġistrati bejn sa 120,000 ħamiema. Bejniethom ifaqqsu, iżda ma tistax toqgħod tħallihom ifaqqsu minħabba li fi spazju ta’ loft ma jistax ikollok iffullar żejjed. F’loft ta’ madwar 12-il pied b’għaxra, jaf ikollok bejn 60 u 70 ħamiema, għalkemm tista’ titfa’ mija. Iżda, lura dwar l-infrastruttura nfakkruh li r-residenti mhux l-ewwel darba jilmentaw.
“Kif narawha aħna: il-problemi tan-nies ġirien qatt ma jkunu l-ħamiem, iżda huma n-nies infushom u jinqdew bil-ħamiem. Dan ngħidu mill-esperjenza. Kieku l-istess nies jitolbu li jidħlu jaraw loft minn ġewwa, ikunu jafu jitkellmu aħjar u jaraw li mhu xejn ta’ dannu għalihom. Fil-maġġoranza tal-każi l-ħamiem ma jkunx il-problema. Kieku flok ħamiem kienu klieb jew qtates, kienu jeħlu l-klieb u l-qtates,” iżid Scerri li jitkellem dwar kampanji ta’ edukazzjoni.
Jargumenta kif fl-Ingilterra, fil-Portugall, fl-Olanda u fil-Ġermanja, ilhom jagħmlu kampanji biex jedukaw lin-nies. Saħansitra tul is-snin, l-iskejjel f’dawn il-pajjiżi għamlu lofts b’20 u bi 30 ħamiema, biex lit-tfal jedukawhom, bħalma f’pajjiżna rajna jsiru ġonna b’xi annimali oħra. “Din ilha għaddejja kullimkien. Aħna, f’Malta, din is-sena tkellimna biex nagħmlu l-istess idea li pajjiżi Ewropej ilhom jagħmlu kważi f’dawn l-aħħar 30 sena. Għamilna lofts, b’kollaborazzjoni mad-Dipartiment, fejn il-Federazzjoni għamlet kollox, inkluż il-lofts, l-għalf, il-mediċini, tibgħat lill-veterinarju kull ħmistax jiċċekkja, biex it-tfal jibdew jieħdu idea, u jagħrfu d-differenza bejn ħamiem selvaġġ u dak tat-tiġrija. X’qed jiġri? Hemm żewġ binarji. Hemm ammont ta’ tfal li ma jkunu jridu jafu b’xejn. Però dawk li jieħdu interess, apparti li qed jitgħallmu fuq il-ħamiem, qed jitgħallmu ċerti ħiliet ta’ tmexxija. Għax jekk wieħed jitgħallem kif imexxi loft; kif inaddfu, kif jindukrah u kif iżommu, ikun qed jirċievi ċerta dixxiplina u indirettament dak l-istudent ikun qed jitgħallem abbiltajiet għall-ħajja,” jemmen il-President.
Barra minn hekk, Malta tieħu sehem ukoll fl-Olimpjadi tal-ħamiem. Dak il- ħamiem li jmur jipparteċipa għall-Olimpjadi jkun tellaq f’pajjiżu. Kull pajjiż għandu l-istaġun tat-tiġrijiet tiegħu. Malta għandha wkoll. Dan jibda f’Novembru u jispiċċa f’Mejju. Hemm sett ta’ parametri biex wieħed iqis il-performance ta’ dan il-ħamiem u tkun eliġibbli għall-Olimpjadi.
Imbagħad il-ħamiem jintbagħat fejn se jsiru l-olimpjadi u l-esperti jiġġudikawh.
“L-identifikazzjoni tal-ħamiem issir miċ-ċurkett li jkollu, li juri wkoll mil-liema pajjiż ikun oriġina u ċ-chip elettronika li timmarka l-wasla tal-ħamiema u l-ħin. Mill-punti ssir il-klassifika. Dawn il-ħamiem tal-one loft races ma jiġux lura Malta, iżda jinbiegħu b’irkant u l-flus li jidħlu jmorru għall-ispejjeż ta’ dak li jkun organizza t-tellieqa. Hemm tlielaq oħra fejn parti mill-flus imorru għas-sid, iżda dan skont ir-regolamenti ta’ kull tellieqa,” irrimarka Scerri.
Iżda, id-dilettanti Maltin ma jiħdux flus u t-tlielaq isiru għall-gost u n-namra. Li jirbħu hu l-prestiġju minħabba n-namra. L-istess f’ħafna pajjiżi Ewropej. “Iżda ċ-Ċiniżi u l-Ġappuniżi jilagħbu għall-flus u qed jolqtuna ħażin, għax fejn fl-antik kont tixtri ħamiema mill-Belġju bl-irħis, illum il-Belġjani jbigħuhom hemmhekk u jkollna nixtruhom bil-għoli. Illum, il-ħamiem tat-tlielaq ma għandhomx prezz. Tista’ tixtri waħda b’€5 u tista’ tixtri oħra €600,000, bħaż-żwiemel. M’hemmx limitu,” jiżvela.
F’Malta hawn 24 klabb u 27 tellieqa. 14 minn Sirakuża, 6 minn Messina, 3 minn Catanzaro, 2 minn Metapunto, 1 minn Brindisi u oħra minn Manfredonia.
Ħamiema tista’ tibqa’ ttellaq għal ħames snin u l-ewwel tellieqa tagħha tkun meta jkollha sena. Madankollu, ħamiema ma ttellaqx il-programm kollu iżda fejn id-dilettant jaħseb li tkun adattata. U wara kull tellieqa tkun trid il-mistrieħ.”
KEMM GĦANDU JKUN HEMM ĦAMIEM F’LOFT?
Skont il-Leġiżlazzjoni Sussidjarja 439.16, Avviż Legali 244 tal-2013, ir-Regolament dwar standards minimi li joffru protezzjoni lill-annimali fil-pet shops, il-ħamiem u l-bċieċen sa 22.5 ċentimetru tul irid ikollhom spazju ta’ 450 ċentimetru kwadru. Kull ħamiema oħra trid spazju addizzjonali ta’ 250 ċentimetru kwadru. L-għasafar kollha għandhom jinġabru f’akkomodazzjoni li fiha jkunu jistgħu jiftħu ġwenħajhom għalkollox.
