Id-dinja għaddejja minn mumenti diffiċli u d-diplomazija, jew il-kelma t-tajba, huma importanti iktar minn qatt qabel. Jiem wara attakk terroristiku ieħor, f’mument fejn qed tiżdied it-tensjoni mat-Turkija u filwaqt li Malta għandha t-tmun tal-Presidenza tal-Unjoni Ewropea tkellimna mal-Ministru għall-Affarijiet Barranin, George Vella.
Għaddiet kważi nofs il-Presidenza ta’ Malta fil-Kunsill tal-Unjoni Ewropea. X’inhi l-analiżi tiegħek sa issa u fejn qed tara l-Malta tispikka?
Bħalma jiġri f’kull ħaġa oħra li tkun ilek tistenna, meta jasal il-waqt, dak l-avveniment tant mistenni qisu jtir u jidher għaddej malajr. Hekk ġara b’din il-Presidenza. Aktar minn sentejn ta’ preparamenti, u f’kemm ili ngħidlek, wasal l-ewwel ta’ Jannar, u kwazi għaddew tliet xhur diġà mis-sitt xhur li rridu nagħmlu fil-Presidenza.
Jien nara li f’dawn ix-xhur li għaddew sa issa ħriġna bl-unuri. Il-preparazzjoni li kienet ilha ssir min-nies taċ-ċivil, fil-Ministeri kollha, tat ir-riżultati, għaliex f’kull attività li konna involuti fiha, ħareġ riżultat tajjeb, kemm f’dak li għandu x’jaqsam ma’ loġistika, organizzazzjoni, u tmexxija ta’ avvenimenti, kif ukoll f’dak li għandu x’jaqsam mal-kontenut u r-riżultati politiċi f’laqgħat ministerjali fil-Parlament Ewropew, Kumitati Ministerjali, u f’kumitati ta’ uffiċjali għolja, kemm f’Malta kif ukoll barra minn Malta, specjalment fi Brussell.
Malta qiegħda turi preparazzjoni tajba, qed turi impenn, qed turi li hija kompetenti, u qed turi wkoll li għandha sens ta’ Leadership.
Dan ħareġ bl-aktar mod ċar fis-Summit tal-Mexxejja tal-Pajjiżi tal-UE, fejn Malta ddettat l-aġenda dwar il-migrazzjoni, u rnexxielna nġibu qbil unanimu dwar programm ta’ azzjoni mmirat biex jittaffa xi ftit dan il-fenomenu.
Il-kumplimenti u t-tifhir li qlajna kienu ta’ inkoraġġiment kbir.
F’mument fejn għaddejja l-Presidenza kif tintlaqat il-politika tal-Affarijiet Barranin ta’ Malta?
Il-politika barranija ta’ pajjiżna ilha tissawwar matul dawn l-aħħar snin, u fattur importanti kien il-kontinwità, u l-qbil mal-linji ġenerali tal-politika barranija Ewropea. Kien għalhekk li wieħed ma kienx jistenna li waqt il-Presidenza kien se jkollna xi nuqqas ta’ qbil, jew skontru mal-politika Ewropea.
Min-naħa l-oħra, matul il-Presidenza aħna ħdimna biex indaħħlu orjentazzjoni Mediterranja fil-politika barranija Ewropea billi kontinwament nirreferu għas-sitwazzjonijiet, li sfortunatament huma ħafna, li għandhom x’jaqsmu mar-reġjun tal-Mediterran, mal-Lvant Nofsani, mal-Pajjiżi tal-Afrika ta’ Fuq, u mal-Pajjiżi tal-Golf Għarbi.
Irid jingħad li sfortunatament dawk il-problemi li qegħdin ikiddu l-Ewropa bħalissa, bħall-migrazzjoni, it-terroriżmu, in-nuqqas ta’ sigurtà, is-Sirja, il-Libja, u l-kwistjoni Iżrael-Palestina; huma kollha problemi li ġejjin minn dan ir-reġjun tal-Mediterran.
Barra minn hekk, filwaqt li nieħdu parti sħiħa fil-formulazzjoni tal-politika barranija Ewropea, u dik ta’ sigurtà, assigurajna li l-istatus ta’ newtralità tagħna jiġi rispettat, u li l-obbligi mistennija minna jirrispettaw il-limitazzjonijiet kostituzzjonali li status bħal dan ippoġġi fuq pajjiżna.
Qegħdin ngħixu f’reġjun imqalleb mhux ħażin u donnu m’hemmx wisq xaqq ta’ tama li f’postijiet bħal-Libja s-sitwazzjoni titranġa. Taqbel li ma tantx hemm għaliex inkunu ottimisti?
Nammetti li ċ-ċirkostanzi mhumiex sbieħ, imma ma nemminx li għandna naqtgħu qalbna. Fil-ħajja u fl-istorja, hemm sensiela ta’ episodji li jalternaw, gwerra mal-paċi, instabbilità ma’ ‘stabbilità’, tkissir ma’ rikostruzzjoni, u disperament mat-tama. Bħalissa veru li l-affarijiet mhumiex sbieħ, imma bil-persevranza, bl-appoġġ meħtieġ, u b’ħidma diplomatika sfiqa u kontinwa, hemm cans li naslu.
Żgur m’aħniex se naslu bil-ġlied u bil-gwerer. Lanqas bil-piki, u bl-ebusija tar-ras. Hemm ħafna interessi barranin involuti, minn għal ħaġa, u min għal oħra.
Xogħolna huwa li nqarrbu l-partijiet lejn xulxin, u li nagħtu l-pariri meħtieġa biex nevitaw aktar imwiet, tbatija, u popli tturufnati f’pajjiżi barranin, u f’arthom stess.
Huwa fi sfond bħal dan li fih jikber l-estremiżmu, ir-radikaliżmu, u l-ħerqa biex zgħażagħ isiru terroristi.
Wara l-aħħar żviluppi anki jekk l-Istat Iżlamiku qed jiddgħajjef fl-Iraq b’operazzjonijiet militari fejn tara li t-theddida tal-Istat Iżlamiku tista’ tikber?
It-theddida tal-Istat Iżlamiku, ma tista’ bl-ebda mod tiġi mċekkna. Huwa veru li militarment, il-forzi tal-Istat Iżlamiku qegħdin jitilfu ġellieda, territorju, u anke dħul finanzjarju. Imma jkun iblah min jaħseb li b’daqshekk dawn waslu biex jisparixxu jew jinqerdu darba għal dejjem. L-ISIS mill-Iraq u s-Sirja mxew lejn Sirte fil-Libja minn fejn tkeċċew u megħluba mill-forzi ta’ Misurata.
Minkejja li tilfu bejn 1,000 u 1,500 ruħ fil-ġlied biex jibqgħu f’Sirte, illum dawk li fadal minnhom jinstabu mferrxa f’territorju Libjan aktar ’l isfel fil-Libja, u filwaqt li għandom mezzi kif iżommu kuntatt ma’ xulxin, jistgħu wkoll isibu appoġġ minn komunitajiet u tribujiet li ma jarawhomx daqshekk ħżiena f’għajnejhom.
Jekk jinħass il-bżonn, mhux eskluż li dawn jistgħu jingħaqdu anke taħt xi isem ieħor. Fil-frattemp huma kapaċi jkomplu bl-attakki terroristiċi tagħhom, għaliex għandhom mezz sofistikat kif iżommu kuntatt ma’ xulxin, u kif iżommu l-organizzazzjoni tagħhom tkompli tiffunzjona.
Il-kwistjoni tal-immigrazzjoni. Hemm soluzzjonijiet għaliha u kif tara l-mod kajman kif wieġbu l-pajjiżi Ewropej għall-programmi ta’ resettlment u relocation?
Il-migrazzjoni huwa fenomenu li ma jistax jitwaqqaf għalkollox. Jista’ però jigi kkontrollat u ppjanifikat.
Wieħed irid jiddistingwi bejn dawk li qegħdin jaħarbu mill-gwerer, mill-persekuzzjoni, u minn theddid fuq ħajjithom għal diversi raġunijiet, li jagħmilhom refuġjati, u bejn dawk li l-mottiv prinċipali għaliex qegħdin ifittxu li jmorru f’pajjiż ieħor, huwa biex isibu ħajja aħjar, u prospetti aħjar għall-futur tagħhom u ta’ wliedhom. Dawn huma magħrufa bħala immigranti.
L-Unjoni Ewropea bil-livell għoli ta’ ħajja li tgawdi, u bil-paċi u sigurtà li wieħed igawdi fiha, hija kalamita għal kull min irid ifittex refuġju, kemm għal raġuni, u kemm għal raġuni oħra.
Huwa fatt però li l-pajjiżi tal-Unjoni Ewropea ma jistgħux jilqgħu lil kulħadd, ikun kemm ikun kbir in-numru. Aktar minn hekk, kull pajjiż għandu l-opinjoni pubblika tiegħu, li trid ukoll tiġi rispettata. Dan iwassal li diffiċli li wieħed jagħmel regoli dwar numri ta’ immigranti jew refugjati li kull pajjiż ikun obbligat jaċċetta f’pajjiżu. Lanqas it-Trattati tal-Unjoni stess ma għandhom saħħa jew dritt jagħmlu dan. Allura strettament, ’il bogħod mill-obbligazzjonijiet morali, kull pajjiż huwa liberu jilqa’ u jassorbi fis-socjetà tiegħu n-numru li jidhirlu huwa, minn dawk li jkunu qegħdin ifittxu ażil.
Għalhekk żviluppat is-sitwazzjoni xejn sabiħa fejn ċerti pajjiżi jinsistu li ma jridux jieħdu parti fit-tqassim ta’ refuġjati minn skema Ewropea ta’ rilokazzjoni u resettlement.
Bħalissa għaddejjin attentati u negozjati biex dawn id-differenzi jingħelbu, u tinstab sistema biex b’mod bilanċjat u ekwu, kull pajjiż iġorr sehem xieraq mir-responsabbiltà li dan il-fenomenu ta’ migrazzjoni jitfa’ fuq spallejn l-UE.
X’inhi l-opinjoni tiegħek dwar it-tkabbir tal-Unjoni Ewropea?
Kif għidt diġà, l-Unjoni Ewropea, minkejja li mhijiex perfeta, u lanqas ma hija l-aqwa blokk ekonomiku fid-dinja, xorta tappella ħafna u tiġbed lejha pajjiżi li jemmnu li bi sħubija fi ħdan din l-għaqda, jakkwistaw aktar relevanza, aktar sigurtà, żvilupp ekonomiku aħjar, u ħarsien aħjar għaċ-ċittadini tagħhom.
Dan huwa evidenti ħafna bħalissa fil-blokk ta’ pajjiżi magħrufa bħala l-Balkani tal-Punent, u fit-Turkija, li huma kważi kollha pajjiżi kandidati għas-sħubija. Hemm pajjiżi oħra li għalkemm s’issa ma hemm l-ebda diskors dwar sħubija, xorta qegħdin jagħmlu dak kollu possibbli biex b’mod jew ieħor, permezz ta’ skemi differenti ta’ kooperazzjoni f’oqsma differenti, joqorbu kemm jistgħu lejn l-UE. Fost dawn insibu l-Georġia, l-Ukrajna, il-Moldova, u l-Ażerbajġan. Pajjiżi oħra bħal San Marino, il-Monaco, u l-Andorra qegħdin f’negozjati biex jistrutturaw aħjar ir-relazzjoni tagħhom mal-UE.
Dan jikkuntrasta bil-kbir mal-fenomenu populista li qiegħed ixewwex biex il-pajjiżi jitilqu mill-UE, kif ġara fl-Ingilterra, u kif qiegħed jiġi mxerred il-ħsieb li jsir fi Franza, fl-Olanda, u fl-Italja.
L-UE bħalissa għaddejja minn għadd ta’ kriżijiet interni, fosthom dik ta’ identità, l-aktar dwar l-istruttura futura li trid tħaddan, dwar x’tip ta’ ħajja trid toffri liċ-ċittadini tagħha, dwar ir-relazzjonijiet li trid li jiżviluppaw bejn l-istess stati membri, u fuq kollox dwar x’inhija l-viżjoni aħħarija ta’ din l-Unjoni.
Dan se jkun parti mill-messaġġ li jrid joħrog mid-dikjarazzjoni li se ssir f’Ruma fl-okkazjoni taċ-ċelabrazzjoni tas-60 anniversarju mit-twaqqif tal-UE fl-aħħar ta’ din il-ġimgħa.
Kemm jagħmel sens nitkellmu fuq tkabbir meta għandna min irid joħroġ?
Ma’ dak li għedt qabel, inżid biss li kull pajjiż għandu l-aspirazzjonijiet u s-sovranità tiegħu, u ma nistgħux nikkritikaw jew ma nirrispettawx deċiżjoni sovrana meħuda minn poplu li jkun wera x-xewqa tiegħu b’mod ċar b’mezzi demokratiċi, u wara li jkun għarbel sewwa l-għażliet li jkunu tpoġġew quddiemu.
Naf naqblu, u naf ma naqblux ma’ deċizjonijiet bħal dawn, imma ma nistgħux ma nirrispettawhomx. Hekk tiddettalna d-demokrazija.
Dwar it-Turkija, m’ilux kien hawn il-Prim Ministru Tork. Kemm hi importanti relazzjoni mill-qrib mat-Turkija? Se niftħu ambaxxata hemmhekk ukoll?
It-Turkija mhijiex pajjiż kwalunke imma pajjiż ta’ madwar 80 miljun ruħ, membru tan-NATO, b’waħda mill-akbar armati fi ħdan din l-organizzazzjoni, u pajjiż b’pożizzjoni strateġika bejn l-Ewropa u l-Asja. Minbarra dan, huwa pajjiż li ilu jgawdi minn relazzjonijiet kummerċjali kbar mal-UE, u pajjiż li ilu snin twal li applika biex isir membru tal-UE u li ġie mwiegħed sħubija jekk u meta jissodisfa r-rekwiżiti u l-kriterji kollha meħtieġa. Huwa fatt li sal-lum għad m’hemmx qbil unanimu li dan il-pajjiż isir membru sħiħ tal-UE.
Fil-passat kien hemm l-oġġezzjoni ta’ Franza u Ċipru. Ilum hemm pajjiżi oħra li wkoll ma jaqblux li t-Turkija ssir membru. Dan it-tkaxkir tas-saqajn qiegħed jirrita ħafna lill-mexxej Tork Erdogan.
Aktar u aktar wara li biex titwaqqaf il-mewġa ta’ immigranti li kienet ġejja mis-Sirja, l-UE għamlet ftehim mat-Turkija li jekk tikkopera biex jitwaqqaf dan l-eżodu ta’ immigranti, l-UE kienet qiegħda twiegħed li terġa’ tagħti ħajja ġdida lin-negozjati dwar is-sħubija, u tħaffef il-proċess li jneħħi l-bżonn ta’ viża għaċ-ċittadini Torok biex iżuru l-UE, minbarra l-ammont ta’ flus li ġie mwiegħed.
It-Turkija għamlet il-parti tagħha u l-fluss ta’ immigranti twaqqaf. Sadanittant l-UE kompliet tkaxkar saqajha biex twettaq dak li wiegħdet, u dan flimkien mal-katakliżma li ġab miegħu l-attentat ta’ kolp ta’ stat f’Lulju tas-sena l-oħra, ħoloq sitwazzjoni taħraq ħafna, li fiha l-President Tork jidher qiegħed isir aktar akkanit li jikseb vot popolari, ix-xahar id-dieħel, li jagħtih il-poter li jkollu aktar poteri eżekuttivi bħala President. Fuq kollox hemm ukoll fit-Turkija tensjoni qawwija minħabba l-biża’ ta’ attakki terroristiċi, li seħħew mhux darba u tnejn.
Minkejja dan ix-xenarju, anżi anke minħabba f’hekk, nemmnu li t-Turkija hija pajjiż importanti ħafna, u li m’għandniex naqtgħu l-komunikazzjoni magħha għal xejn b’xejn. Nemmnu li jekk nabbandunaw lil dan il-pajjiż, iċ-ċans huwa li dan jispiċċa fi ħdan ir-Russja. It-Torok minkejja kollox, għadhom iridu jissieħbu fl-UE, imma mhux lesti jistennew għall-eternità.
Ir-relazzjoni ta’ pajjiżna ma’ dan il-pajjiż hija tajba ħafna. Għandna Konsolat f’Istanbul, u reċentement akkwistajna post fejn se niftħu ambaxxata fil-kapitali Ankara.
Il-Gvern Malti kif se jissalvagwardja d-drittijiet ta’ ċittadini Maltin fl-UE wara Brexit?
In-negozjati dwar Brexit jibdew immedjatament wara li r-Renju Unit jiddepożita t-talba biex iħalli l-UE skont kif jipprovdi l-Artiklu 50 tat-Trattat tal-Unjoni.
Hemmhekk jibda l-proċess biex jinħallu r-rabtiet li jeżistu, biex wara tissawwar rabta ġdida ta’ forma differenti bejn ir-Renju Unit u l-UE. X’talbiet, u x’forma ta’ relazzjoni ġdida se tirriżulta minn dan il-proċess għadu mhux magħruf, u joħroġ biss wara negozjati mhux faċli li mistennija jsiru. Bla dubju ta’ xejn, il-mod kif ftehim li jista’ jintlaħaq fil-futur jolqot l-istatus ta’ ċittadini Ewropej li huma residenti u jgħixu fir-Renju Unit, u dawk mir-Renju Unit li jgħixu f’pajjiżi Ewropej wieħed għad irid jara.
Aħna għandna interess partikolari f’dan il-qasam, u diġà saru laqgħat li fihom intlaħaq qbil dwar l-importanza ta’ dan fl-interess kemm taċ-ċittadini Maltin kif ukoll ta’ dawk mir-Renju Unit residenti f’pajjiżna, u l-bżonn li fuq bażi bilaterali, barra mill-proċess tal-Brexit, insibu mezz kif ma nħarbtux lil dawn ir-residenti mir-rutina tal-ħajja li adottaw f’pajjiż barrani, u li nassiguraw li ma jitilfu xejn mid-drittijiet li jgawdu sal-lum. Dan sal-lum għadu biss intendiment, imma ninsabu determinati li dan il-ftehim naslu għalih ġaladarba hemm rieda tajba miż-żewġ naħat.
Kien hemm ħafna diskors dwar l-elezzjoni tal-President Trump. Kif tanalizza l-ewwel xahrejn tiegħu?
Trump huwa President Amerikan xi ftit kontroversjali; fil-mod kif iġib ruħu, fil-mod kif iwassal il-messaġġi tiegħu, fl-attitudni li jieħu man-nies tal-midja, man-nies tas-servizzi sigrieti, fid-dikjarazzjonijet kontroversjali li jagħmel dwar il-politika barranija, fl-aġir tiegħu personali fil-laqgħat li jkollu ma’ kapijiet ta’ stati oħra, u anke fl-akkużi li jagħmel dwar spjunaġġ fuqu, dwar l-hekk imsejħa ‘aħbarijiet foloz’ meta dawn ma jaqblux għal widnejh.
Dan huwa Donald Trump li l-poplu Amerikan għażel bħala President tiegħu.
Dan huwa l-istess Donald Trump li rajna fil-meetings qabel ġie elett, u li wieħed ittama li jitbiddel u jimmatura meta jidħol wara l-iskrivanija fl-Oval Office fil-White House.
Sfortunatament ftit li xejn tbiddel, imma biddel, jew irranġa xi ftit, xi wħud minn dawk il-wegħdiet goffi u xokkanti li għamel qabel l-elezzjoni. Mhux se jitfa’ lil Hilary Clinton il-ħabs, imma xorta se jżarma l-Obamacare. Xorta determinat li jibni l-ħajt bejn l-Istati Uniti u l-Messiku. Ma nafux x’se jagħmel dwar il-kunflitt Iżraeli-Palestinjan. Dwar ir-relazzjonijiet mar-Russja u maċ-Ċina għad irridu naraw.
Jien għadni nittama li maż-żmien il-politika tiegħu ssir aktar stabbli u prevedibbli. Għandi tama fin-nies li jagħżel, bħas-Secretary of State Tillerson, li jgħinuh jaddotta stil ta’ politika aktar stabbli u anqas kontroversjali.
Ir-relazzjonijiet ta’ Malta mal-Istati Uniti jibqgħu b’saħħithom?
Sadanittant ir-relazzjonijiet ta’ pajjiżna mal-Istati Uniti, jibqgħu sodi u b’saħħithom. Relazzjonijiet ta’ rispett reċiproku, mibnija fuq il-preżenza ta’ dijaspora Maltija b’saħħitha fl-Istati Uniti, l-qsim ta’ ideat komuni dwar demokrazija, drittijiet fundamentali, u ħarsien tar-rule of law, kif ukoll interessi komuni dwar difiża taċ-ċittadini tagħna mit-terroriżmu, u dwar il-bżonn ta’ kooperazzjoni fil-ġbir u tqassim bejnietna ta’ informazzjoni dwar kriminalità organizzata, tixrid ta’ armi, ħasil ta’ flus, u terroriżmu.
Dawn huma r-rabtiet li jżommuna flimkien: rabtiet li jmorru aktar fil-fond u ’l bogħod mill-figura u l-persuna tal-President innifsu.
Fl-aħħar nett hemm pjanijiet li nwessgħu l-ħidma diplomatika Maltija fid-dinja. Lil hinn mill-Ewropa, hemm ħsieb t’aktar ambaxxati madwar id-dinja?
Pjanijiet għandna ħafna. Xewqat għandna aktar. Imma sfortunatament dak li jikkontrolla kollox huma r-riżorsi: kemm dawk finanzjarji kif ukoll dawk umani.
Il-ħidma diplomatika għandna ħafna mezzi kif inkabbruha. Minbarra l-ambaxxati nagħmlu użu kbir mill-Konsli Onorarji li għandna mxerrdin madwar id-dinja, kif ukoll minn ammont mhux ħażin ta’ Ambaxxaturi non resident, li jagħmlu xogħolom minn Malta.
Bħala ambaxxati ġodda se niftħu f’Ankara fit-Turkija, u f’Abu Dhabi fl-Emirati Magħquda. Jekk jinstabu l-mezzi, ix-xewqa tiegħi hija li anke niftaħ f’Addis Ababa fl-Etopja, u f’Ottawa, il-Kanada.
