Bl-emendi li jrid jgħamel għal-liġi tal-2012 dwar il-liġi tal-IVF, il-Gvern irid jistabilixxi l-qafas leġislattiv biex kull min jixtieq isir omm u kull min jixtieq isir missier jesprimi dik l-imħabba li għandu tbaqbaq ġo qalbu u jagħtih l-opportunità li jesprimiha.
Meta ressaq it-Tieni Qari tal-Abbozz ta’ Liġi li jemenda l-Att dwar il-Protezzjoni tal-Embrijuni, id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne qal bħala leġislaturi, “aħna rridu soċjetà ġusta ma kulħadd”.
Mr Fearne beda biex qal li l-gvern jidhirlu li l-emendi mressqa huma neċessarji anke jekk qajmu diskussjoni u reazzjoni fis-soċjetá ġenerali. Mandakollu ċert li l-maġġoranza kbira esprimew opinjoni b’mod ġenwin kif fil-fatt qed jagħmel il-gvern b’mod ġenwin ukoll għax b’dak li jkun qed jillegizla jkun qed ibiddel il-ħajja tan-nies.
Huwa awgura li d-dibattitu li se jieħu għadd ta’ seduti jwassal għat-titjib fil-ħajja ta’ persuni li għandhom problema ta’ infertilità u ħafna trabi ġodda.
L-IVF ilu jeżisti f’pajjiżna u għal ħafna snin ma kienx regolat. Kien hawn sitwazzjoni fejn kliniċi privati kienu joffru s-servizz mingħajr qafas kif isir il-proċess. L-infertilità taffettwa bejn 18 u 20 fil-mija tal-koppji Maltin u Għawdxin u l-liġi tal-2012 li għadha fis-seħħ kienet liġi necessarja għax bdiet tagħti l-qafas regolatorju.
Mr Fearne qal li l-gvern jidhirlu li jista’ jemenda l-liġi biex joffri servizzi aħjar. Huwa qal li mhux se jaċċetta l-arroganza ta’ dak li kiteb il-liġi tal-2012 li jaħseb li ħadd ma jista’ jagħmel aħjar minnu.
Huwa daħal fit-tul tal-proċess tal-IVF u qal li mhux kull mara tispiċċa biex ikollha tqala. Mara u raġel f’relazzjoni stabbli, żewġ bajdiet biss tista’ tiffertilizzza u l-Awtorità qed tagħti tlieta f’nofs il-każijiet. L-eċċezzjoni issa saret ir-regola. Il-bajd kollu li jiġi fertilizzat irid jitqiegħed ġewwa l-mara bil-problema li jista’ jkollha triplets.
Huwa qal li qabel daħal fil-politika kien jara problemi kbar waqt it-tqala u fit-trabi. Illum il-liġi mhux minnu li tipproteġi lill-embrijun. Fearne qal li l-kunċett tal-embryo freezing u embryo adoption huma fil-liġi tal-2012.
Mara ta’ 25/30 sena li jnehhulha l-utru u ommha jew oħtha ġġorilha t-tarbija, teħel tliet snin ħabs. Bil-liġi, wara dan is-sagrifiċċju kbir, tispiċa l-ħabs. Dan mhux ġust.
Għalhekk min jgħid li l-liġi tal-2012 liġi hija perfetta, huwa arroganti. Il-gvern jaħseb li jista’ jirranġaha.
Huwa qal li fl-aħħar leġislatura kien diġa’ beda d-dibattitu dwar din il-liġi. Kumitat parlamentari ddiskuta fit-tul il-liġi tal-2012 u kif tiġi tista’ tiġi emendata. “Ilna mill-2016 u min kien interessat ġie. Il-Kumitat tas-Saħħa anke issa reġa’ ddiskutieha. Mhux qed nagħmlu xejn bil-għaġġla. Barra minn hekk għandna l-mandat elettortali biex nagħmlu dal-bidliet. Issa wasal iż-żmien li neddeċiedu.”
Mr fearne spjega li hemm ukoll żewġ prinċipji kbar.
Hemm il-kwistjoni ta’ ugwaljanza li kull persuna trid tiġi trattata l-istess. Hija kwistjoni wkoll ta’ saħħa u din hija sagrosanta li min ikollu bżonn kura medika għall-infertilità joħodha.
Huma biss raġel u mara koppja stabbli li jistgħu jagħmlu l-IVF. Ftit ilu ivvutajna favur li koppja gay tiżżewweġ u jkollha familja, Mill-karta issa rridu ngħaddu għall-prattika. Dak li vvutajna għalih illum irridu nsarrfuh.
Il-liġi preżenti tiċħad kura għall-infertilità lil persuni ta’ l-istes sess jew li mhumiex f’relazzjoni stabbli jkollhom il-kura. Biex tasal għal dan id-dritt trid iddaħħal il-kunċett tal-gamiti billi tieħu sperma ta’ raġel ieħor jew ova (bajda) ta’ mara oħra. Dan jiġri wkoll fost ċittadini ewropej u aħna rridu li nkunu bħalhom.
Fejn tidħol donazzjoni, għax aħna pajjiż żgħir, din tista’ ssir darba biss. Fl-Ingilterra il-massimu huwa ta’15 minn kull 500,000. Aħna wieħed biss biex ma jkunx hemm iċ-ċans ta’ aħwa jiżżewwġu lil xulxin. Mhux se jkun hemm dil-problema li qed jippruvaw ibeżżgħu biha.
Id-donaturi jistgħu jkunu anonimi iżda fejn tidħol l-istorja medika, it-tfal jew il-ġenituri tat-tfal irid ikollhom aċċess għall-istorja medika. Fl-Ingilterra tifel li twieled minn donator jaċċessa l-istorja medika u ta’ 16.
L-emendi jwasslu biex l-età ta’ kemm tista’ tkun aċċessibbli issa ssir sa 48 sena bid-donazzjoni ta’ ova ta’ mara oħra.
Għandna nisa li jipproduċu ova li ma jkunux jistgħu jiġu fetilizzati. It-tobba qed jgħidulna biex inżidu l-possibiltà u minflok jippruva sa żewġ bajdiet jippruvaw tlieta fl-ewwel ċiklu u ħamsa fit-tieni. Jekk se nżidu l-probbilità, irridu nagħtu l-opportunità li l-embrijuni oħra trid tippreservahom permezz tal-embryo freezing.
Dan isalva aktar embrijuni mis-sistema tal-lum. L-embryo freezing hija miżura favur il-ħajja. Kull embrijun ikollu l-opportunità li jsir tarbija. Għalhekk in-numru ta’ bajd ikun limitat u fl-ewwel ċiklu sa tliet darbiet biss.
Bil-proposti tal-gvern mhux se jkun hemm nisa li se jkollhom embrijuni żejda. Dawk iffriżati jistgħu jintużaw mill-istess koppja. Dik il-koppja ma tridx aktar tfal tista’ tagħżel li tagħtih għall-adozzjoni jew lil min trid hi jew tgħaddih lill-Awtorità biex tagħmlu hi.
L-embrijuni kollha se jkollhom l-opportunità li jitwieledu. Irridu nuru d-dinjità lejn l-ekbrijun u mhux ikomplu jbeżżgħu lin-nies li qisu l-gvern se jpoġġi t-trabi fil-friża.
Huwa xejjen il-biża’ ta’ embrijuni li jiltaqgħu u jkunu minn l-istess donatur. L-Awtorità se jkollha r-reġistru u dawn ikollhom aċċess għalih.
Mhux kulħadd li jagħmel l-IVF bil-fors jagħmel l-embryo freezing jew embryo adoption. Jekk ma jridx jibqa’ bis-sistema kif inhi fil-liġi llum. Fearne imbagħad għadda għas-surrugacy.
Fil-liġi tal-llum għandek sitwazzjoni fejn mara ta’ 28 sena li ma tistax ikollha tfal u ommha jew oħtha trid iġġorilliha t-tarbija, teħel il-ħabs. Il-gvern irid li s-surragocy għall-flus jew għal gwadann jibqa’ illegali. Iżda jekk issir b’imħabba, ma jistax ikun li tintbagħat il-ħabs.
Ammetta li hemm ħafna punti ta’ etika li jridu jingħataw piż. Il-gvern se joħroġ dokument għad-diskussjoni li jeżamina d-drittijiet tal-omm u l-missier li se jrabbu t-tarbija u tat-tarbija iżda anke tas-surrogate mother, fosthom jekk din tbiddel fehmitha. Li huwa ċert li ma rridux inħallu li min jagħmel att ta’ karità u nitfgħuh il-ħabs.
Il-Gvern mhux se jħalli l-pre-implantamtion genetic diagnosis (PGD), testijiet fuq l-imbrijuni u dak li jkun dgħajjef tiskartah. L-istess se jibqa’ llegali li imbrijuni jintużaw għar-riċerka.
Il-gvern qed jippreżenta l-emendi b’mod ġenwin. F’Lulju, 32 koppja għamlu ċ-ċiklu ta’ IVF. Minnhom welldu tliet ommijiet u tliet oħra se jwelldu fil-jiem li ġejjin.
Dawn ġabu ħafna ferħ u ħafna imħabba. Sitt koppji qed jifirhu iżda 26 qed jibku għax ma rnexxewx. U dawn bil-liġi kif inhi ma jistgħux jerġgħu jagħmluh “Nemmen li jekk nistgħu nagħtu opportunità biex għallinqas tnejn jew tliet koppji jirnexxu, inkunu mxejna ’l quddiem.”
