Dr Ing. Nicholas J. Sammut (Deputat Dekan Fakultà tal-ICT, l-Università ta’ Malta) huwa parti mit-tim ewlieni li qed jistabbilixxi organizzazzjoni xjentifika internazzjonali fil-Balkani. B’investiment kapitali ta ‘madwar €300 miljun, din il-faċilità se tkun l-akbar tat-tip tagħha fir-reġjun. L-Istitut Internazzjonali għat-Teknoloġija Sostenibbli tal-Ewropa tax-Xlokk (SEEIIST) se jkun ibbażat fuq l-istess mudell li ntuża biex iwaqqaf l-Organizzazzjoni Ewropea għar-Riċerka Nukleari (CERN) fl-Isvizzera fl-1954 b’għan primarju li tintuza x-Xjenza għall-Paci.
L-inizjattiva għadha kif ġiet iffirmata minn disa’ stati membri tal-Balkani u ġiet ippreżentata lill-komunità xjentifika f’forum f’Jannar 2018 fi Trieste, l-Italja. L-avveniment kien appoġġjat mill-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, Xjenza u Kultura (UNESCO), l-Aġenzija Internazzjonali tal-Enerġija Atomika (IAEA), is-Soċjetà Fiżika Ewropea (EPS), iċ-Ċentru Internazzjonali Abdus Salam għall-Fiżika Teoretika (ICTP) u il-Ministeru tax-Xjenza tal-Montenegro.
Bħala l-fokus ewlieni tal-organizzazzjoni, l-inizjattiva bħalissa qed tikkunsidra l-kostruzzjoni ta’ sors qawwi ta dawl maghruf bhala 4th generation Synchrotron Light Source kif ukoll faċilità ta’ terapija tal-kanċer bil-hadroni. Is-sors tad-dawl se jkollu użu estensiv f’bosta oqsma inkluż il-fiżika, il-bijoloġija, il-kimika, l-inġinerija, in-nanoteknoloġija, l-arkeoloġija u l-ambjent. Il-magna ta’ terapija tal-hadroni ser tintuża għat-terapija klinika l-aktar avvanzata ta ‘ċerti pazjenti bil-kanċer u r-riċerka tat-terapija tat-tumur bl-użu tal-ioni.
Diġà gie mniedi studju tad-disinn ta’ kull waħda minn dawn il-magni bbażat fuq ix-xjenza u t-teknoloġija avvanzata. Madwar 1.000 xjenzat u prattikant mediku eventwalment ikunu involuti fid-disinn tal-faċilità, il-kostruzzjoni u l-isfruttament tagħha.
Bħalissa għaddejjin studji biex tiġi żgurata s-sostenibbiltà tal-faċilità u programm edukattiv, appoġġjat mill-IAEA, qed jiġi introdott biex jiġi żgurat li tinbena kapaċità adegwata u għarfien biex jiġu massimizzati l-benefiċċji tal-faċilità. Barra minn hekk, saff ta’ trasferiment ta’ teknoloġija u innovazzjoni qed jiġi inkluż ukoll għat-teknoloġija li għandha tiġi sfruttata mill-industrija.
