It-tlettax ta’ Diċembru tal-1974. Proprju bħal-lum 49 sena, Malta saret Repubblika.
Kien ftit iżjed minn għaxar snin wara li Malta saret indipendenti, li pajjiżna neħħa l-monarkija Brittanika u l-Kap tal-Istat kien wieħed Malti.
Meta Malta saret indipendenti f’Settembru tal-1964 fisser ukoll li r-Reġina Eliżabetta II tar-Renju Unit kienet ukoll ir-Reġina ta’ Malta.
L-ewwel pass biex pajjiżna wasal għal din il-kisba storika kien meta l-Partit Laburista, dak iż-żmien immexxi mill-Perit Duminku Mintoff, rebaħ l-elezzjoni ġenerali ta’ Ġunju tal-1971.
F’dik is-sena, Sir Anthony Mamo nħatar Gvernatur ta’ Malta, minflok Maurice Dorman, li kien il-mibgħut tal-monarkija tar-Renju Unit f’pajjiżna.
Sena wara, il-Gvern immexxi mill-Perit Mintoff innegozja mal-Gvern Brittaniku biex sal-aħħar ta’ Marzu tal-1979 tingħalaq darba għal dejjem il-bażi militari Ingliża.
Kien fit-13 ta’ Diċembru tal-1974, meta l-Parlament Malti għadda liġi storika biex pajjiżna jsir Repubblika, hekk kif 49 ivvutaw favur waqt li sitta biss kienu kontra.
Dan wassal biex Sir Anthony Mamo, li kien Gvernatur Ġenerali, issa sar President ta’ Malta.
F’dan il-jum, l-Ispeaker tal-Parlament Emmanuel Attard Bezzina, il-Prim Ministru Dom Mintoff, u l-Kap tal-Oppożizzjoni Ġorġ Borg Olivier u l-membri parlamentari, ħadu l-ġurament ta’ lealtà lejn il-Kostituzzjoni l-ġdida.
Sir Anthony Mamo ħa l-ġurament bħala l-ewwel President Malti. Hekk kif sar dan indaqqet il-fanfarra, indaqq l-innu nazzjonali, u ġew sparati 21 tir.
Dakinhar ħadu l-ġurament ukoll fil-kariġi tagħhom il-Prim Ministru, il-Kabinett tal-Ministri, il-Prim Imħallef, u l-Imħallfin.
49 sena ilu t-temp kien tipikament xitwi, iżda dan ma qatax qalb il-folla li nġabret barra l-Palazz tal-Granmastru l-Belt Valletta. Mill-gallarija tal-Palazz ħareġ Sir Anthony Mamo, l-ewwel President ta’ Malta, flimkien ma’ Dom Mintoff, l-ewwel Prim Ministru ta’ Malta Repubblika, flimkien ma’ Ministri oħra.
Minn dak iż-żmien ’l hawn pajjiżna kellu għaxar Presidenti tar-Repubblika ta’ Malta u s-sena d-dieħla, għall-ewwel darba b’emendi mdaħlin minn Gvern Laburista, il-President il-ġdid irid iġib iż-żewġ terzi tal-voti fil-Parlament – li jfisser li jrid ikun hemm qbil miż-żewġ naħat tal-kamra.
