Artiklu miktub mill-Ambaxxatur Malti għas-Santa Sede Frank Zammit
Is-sena 1878 tirrappreżenta mument ta’ importanza storika fejn Malta kienet kważi mistennija tilqa’ fi ħdanha wieħed mill-aktar avvenimenti solenni fil-ħajja tal-Knisja Kattolika — il-konklavi papali. F’dan il-kuntest, huwa essenzjali li wieħed jifhem l-isfond politiku u ekkleżjastiku li wassal għal din il-possibbiltà.
Fi tmiem is-seklu dsatax, l-Italja kienet għaddejja minn proċess intens ta’ unifikazzjoni nazzjonali. L-okkupazzjoni ta’ Ruma mill-forzi Taljani fl-1870 temmet l-eżistenza tal-Istat Papali bħala entità temporali u poġġiet lill-Papa Piju IX f’sitwazzjoni politika vulnerabbli. Minn dak il-mument, il-Papa, meqjus bħala “il-priġunier ta’ Ruma”, beda jeżerċita biss is-setgħa spiritwali tiegħu, waqt li l-libertà tiegħu bħala mexxej reliġjuż ġiet mhedda.
Fid-dawl ta’ din l-instabilità, il-Kurja Rumana kellha tikkunsidra s-sigurtà tal-proċess elettorali papali, li tradizzjonalment kien isir ġewwa Ruma. Għalhekk, inbdiet tfittxija għal post alternattiv li kien joffri kemm garanziji ta’ libertà kif ukoll rispett lejn il-karattru sagru tal-konklavi. Malta, b’popolazzjoni ferm devota lejn il-Katoliċiżmu Ruman u taħt protezzjoni tal-Imperu Brittaniku, kienet meqjusa bħala għażla ideali.
Il-preparazzjonijiet għall-possibbiltà ta’ konklavi ġew meqjusa b’serjetà kbira. Siti bħall-Palazz tal-Granmastru fil-Belt Valletta, u xi monasteri kbar, kienu fost dawk identifikati biex jilqgħu l-kardinali. Dawn il-binjiet kienu joffru l-kwalitajiet meħtieġa: spazju, sigurtà, u solennità. Barra minn hekk, il-Knisja f’Malta kienet organizzata biżżejjed biex tgħin fil-proċess delikat u formali tal-elezzjoni papali.Il-fatt li Malta kienet kolonja Brittanika kien joffri ċerta stabbiltà politika, waqt li l-awtoritajiet kolonjali kienu wrew simpatija lejn il-ħtiġijiet tal-Knisja, minkejja l-pożizzjoni uffiċjali ta’ newtralità reliġjuża tal-Imperu.
Il-preparazzjonijiet għall-possibbiltà ta’ konklavi f’Malta kienu serji u organizzati b’kawtela. Id-diplomazija Maltija, kif ukoll ir-relazzjonijiet bejn il-Knisja u l-awtoritajiet kolonjali, kienu kruċjali biex jinħoloq klima ta’ fiduċja. Il-preżenza tal-Isqof ta’ Malta Publju Maria Sant, Malti stmat ħafna, kienet tikkonferma l-prestiġju li Malta kienet tgawdi f’dawn iċ-ċirkustanzi straordinarji.
Madankollu, meta l-Papa Piju IX miet fi Frar tal- 1878, ġie deċiż li l-konklavi jsiru xorta waħda ġewwa Ruma, fil-Palazz tal-Quirinale, taħt protezzjoni stretta. Il-kardinali eleġġew lil Gioacchino Pecci bħala Papa Ljun XIII, li kellu rwol ċentrali fit-tiġdid tal-Knisja fil-bidu tas-seklu għoxrin.
Għalkemm il-konklavi fl-aħħar mill-aħħar ma sarux f’Malta, il-fatt li l-gżira ġiet ikkunsidrata bħala post validu għal avveniment ta’ daqshekk importanza jixhed ir-rabta qawwija bejn Malta u s-Sede Appostolika.
Illum, din il-paġna ftit magħrufa mill-istorja Maltija tfakkarna f’żmien meta l-fidi, is-sigurtà u l-lealtà ta’ poplu żgħir setgħu jkunu kruċjali għas-sopravivenza tal-Knisja Universali. Malta, minkejja d-daqs żgħir tagħha, kienet meqjusa bħala bastjun tal-Kristjaneżmu fi żmien ta’ inċertezza u tibdil.
Bħala riżultat, il-possibbiltà li konklavi papali setgħu saru f’Malta mhux biss tixhed l-importanza strateġika u spiritwali tal-gżira, iżda wkoll is-servizz umli tagħha lejn il-Knisja u d-dinja Kattolika. Din ir-rabta spiritwali għadha tinħass sal-lum fil-qalb tal-identità Maltija.
